వేదకాలపు బ్రహ్మవాదినులు

#NSaiPrasanthi, #Nసాయిప్రశాంతి, #Brahmavadinulu, #వేదకాలపుబ్రహ్మవాదినులు, #TeluguDevotionalArticle

వేదకాలపు బ్రహ్మవాదినులు: వేద సాహిత్యానికి మరియు భారతీయ తాత్వికతకు వారి అపూర్వ సేవ - ఒక విస్తృత పరిశీలన

Vedakalapu Brahmavadinulu - New Telugu Article Written By N. Sai Prasanthi

Published In manatelugukathalu.com On 20/09/2025

వేదకాలపు బ్రహ్మవాదినులు - తెలుగు వ్యాసం

రచన: N. సాయి ప్రశాంతి

పరిచయం:

వేదకాలపు భారతీయ సమాజం, ముఖ్యంగా ఋగ్వేద కాలం, స్త్రీలకు అసాధారణమైన గౌరవాన్ని, స్వేచ్ఛను మరియు సమాన అవకాశాలను అందించిన ఒక ఉజ్వల అధ్యాయం. ఆ కాలంలో స్త్రీలు కేవలం గృహిణులుగా మాత్రమే కాకుండా, విద్యావేత్తలుగా, తత్త్వవేత్తలుగా, మంత్రద్రష్టలైన ఋషికలుగా కూడా సమాజంలో ఉన్నత స్థానాన్ని అలంకరించారు. 

వేద విజ్ఞానాన్ని అభ్యసించే మహిళలు ప్రధానంగా రెండు వర్గాలుగా ఉండేవారు: వివాహం చేసుకుని గృహస్థ జీవితాన్ని కొనసాగిస్తూనే వైదిక కర్మలను ఆచరించేవారిని 'సద్యోవధువులు' అని, జీవితాంతం అవివాహితులుగా ఉంటూ, వేదాధ్యయనం, తపస్సు, మరియు బ్రహ్మజ్ఞానాన్వేషణకే తమ జీవితాలను అంకితం చేసిన వారిని 'బ్రహ్మవాదినులు' అని పిలిచేవారు. 

ఈ బ్రహ్మవాదినులు కేవలం వేదాలను నేర్చుకోవడమే కాక, కొత్త మంత్రాలను దర్శించి, వేద సాహిత్యానికి అమూల్యమైన సూక్తాలను అందించారు. వారి తాత్విక చింతనలు ఉపనిషత్తులలో సైతం చోటుచేసుకుని, భారతీయ తత్వశాస్త్రానికి పునాదిరాళ్లుగా నిలిచాయి. ఈ పరిశోధనా పత్రంలో, వేదకాలపు బ్రహ్మవాదినుల విద్యావ్యవస్థ, సామాజిక హోదా, వారిలో ప్రముఖుల జీవితాలు మరియు వేద సాహిత్యానికి వారు అందించిన శాశ్వతమైన సేవలను సమగ్రంగా పరిశీలిద్దాం. 

బ్రహ్మవాదిని: భావన, విద్య మరియు సామాజిక హోదా'బ్రహ్మవాదిని' అనగా 'బ్రహ్మమును గూర్చి చర్చించునది' లేదా 'బ్రహ్మజ్ఞానమును పలికేది' అని అర్థం. ఇది వారి అత్యున్నత మేధోస్థాయికి, ఆధ్యాత్మిక సాధనకు ప్రతీక. 

ఉపనయన సంస్కారం: వేదకాలంలో బాలురతో పాటు బాలికలకు కూడా ఉపనయన సంస్కారం చేసే ఆచారం ఉండేది. ఉపనయనం ద్వారానే వేదాధ్యయనానికి అర్హత లభిస్తుంది. బ్రహ్మవాదినులు యజ్ఞోపవీతాన్ని ధరించి, గురుకులాలలో చేరి వేదాలను అభ్యసించేవారు. హారీత ధర్మసూత్రం వంటి గ్రంథాలు ఈ విషయాన్ని స్పష్టంగా పేర్కొంటున్నాయి. ఇది ఆనాటి సమాజంలో లింగ వివక్ష లేకుండా విద్యా హక్కును అందించారనడానికి బలమైన నిదర్శనం. 

విద్యాభ్యాసం: గురుకులాలలో బ్రహ్మవాదినులు వేదాలు, వేదాంగాలు (శిక్ష, వ్యాకరణం, ఛందస్సు, నిరుక్తం, జ్యోతిషం, కల్పం), తర్కం, మీమాంస వంటి అనేక శాస్త్రాలను అభ్యసించేవారు. వారు కేవలం గ్రంథస్థం చేయడమే కాకుండా, శ్రవణం, మననం, నిదిధ్యాసనల ద్వారా జ్ఞానాన్ని ఆత్మస్థము చేసుకునేవారు. వారి విద్యాభ్యాసం కేవలం పాండిత్య ప్రకర్షకే కాక, ఆత్మసాక్షాత్కారం కోసం కూడా సాగేది.

పండిత సభలలో ప్రావీణ్యం: బ్రహ్మవాదినులు ఆనాటి రాజసభలలో, పండిత పరిషత్తులలో జరిగే తాత్విక చర్చలలో (శాస్త్రార్థం) పురుషులతో సమానంగా పాల్గొనేవారు. వారు తమ వాదనాపటిమతో, అపారమైన జ్ఞానంతో పండితులను సైతం ఓడించి, తమ ప్రతిభను నిరూపించుకునేవారు. విదేహ రాజు జనకుని సభలో గార్గి వాచక్నవి ప్రదర్శించిన పాండిత్యం ఇందుకు గొప్ప ఉదాహరణ. ప్రముఖ బ్రహ్మవాదినులు మరియు వారి సాహిత్య సేవలువేద సాహిత్యం అనేక మంది బ్రహ్మవాదినుల మేధస్సుతో పరిపుష్టమైంది. వారిలో కొందరు ప్రముఖుల గురించి కింద వివరించబడింది. 

గార్గి వాచక్నవి: ప్రజ్ఞాశాలినిబ్రహ్మవాదినులందరిలో అగ్రగణ్యురాలిగా, అత్యంత ప్రసిద్ధురాలిగా కీర్తించబడినది గార్గి. ఈమె వచక్ను మహర్షి కుమార్తె. బృహదారణ్యక ఉపనిషత్తులో, విదేహ రాజు జనకుడు నిర్వహించిన బ్రహ్మయజ్ఞంలో యాజ్ఞవల్క్య మహర్షితో ఆమె జరిపిన తాత్విక సంవాదం భారతీయ తత్వశాస్త్ర చరిత్రలోనే ఒక మైలురాయి. 

సభలోని పండితులందరూ యాజ్ఞవల్క్యుని జ్ఞానం ముందు నిలవలేకపోయినప్పుడు, గార్గి ముందుకు వచ్చి విశ్వం యొక్క మూలానికి సంబంధించిన గహనమైన ప్రశ్నలను సంధించింది. "ఈ సమస్తమైన నీరు దేనియందు ఓతప్రోతమై (అల్లిబిల్లిగా కలుపుకుని) ఉన్నది?" అని మొదలుపెట్టి, వాయువు, అంతరిక్ష లోకాలు, గంధర్వ లోకాలు, ఆదిత్య లోకాలు, చంద్ర లోకాలు, నక్షత్ర లోకాలు, దేవలోకాలు, ఇంద్రలోకాలు, ప్రజాపతి లోకాల మీదుగా బ్రహ్మలోకం వరకు తన ప్రశ్నలను కొనసాగించింది. 

ప్రతి ప్రశ్నకు యాజ్ఞవల్క్యుడు సమాధానం చెప్పిన తర్వాత, "ఈ బ్రహ్మలోకం దేనియందు ఓతప్రోతమై ఉన్నది?" అని ఆమె అడిగినప్పుడు, యాజ్ఞవల్క్యుడు "గార్గీ, ఇంతకు మించి అడగవద్దు. ఇది అతిప్రశ్న అవుతుంది" అని హెచ్చరించాడు. 

అనగా, మూలతత్వమైన బ్రహ్మమును మరోదానిపై ఆధారపడి ఉన్నట్లుగా ప్రశ్నించలేమని, అది అనుభవైకవేద్యమని ఆయన పరోక్షంగా సూచించాడు. గార్గి ప్రశ్నలు, ఆమె తార్కిక విశ్లేషణ, ఆనాటి మహిళల మేధో స్వాతంత్ర్యానికి, నిర్భయత్వానికి నిలువుటద్దం. 

మైత్రేయి: ఆత్మజ్ఞాన అన్వేషిణి. యాజ్ఞవల్క్య మహర్షి యొక్క ఇద్దరు భార్యలలో ఒకరైన మైత్రేయి, మరొక ప్రఖ్యాత బ్రహ్మవాదిని. యాజ్ఞవల్క్యుడు గృహస్థాశ్రమాన్ని విడిచి సన్యాసాన్ని స్వీకరించాలని నిర్ణయించుకుని, తన ఆస్తిని ఇద్దరు భార్యలకు (మైత్రేయి, కాత్యాయని) పంచాలని అనుకున్నప్పుడు, మైత్రేయి అడిగిన ప్రశ్న అజరామరమైనది: "యేనాహం నామృతా స్యాం కిమహం తేన కుర్యామ్?" ("దేనివల్ల నేను అమరత్వాన్ని పొందలేనో, అటువంటి దానిని (ఆస్తిని) నేనేమి చేసుకోను? నాకు అమరత్వ సాధనమైన బ్రహ్మజ్ఞానాన్ని ఉపదేశించండి"). 

ఆమె జిజ్ఞాసకు ముగ్ధుడైన యాజ్ఞవల్క్యుడు, ఆత్మతత్వం గురించి ఆమెకు చేసిన ఉపదేశమే బృహదారణ్యక ఉపనిషత్తులో 'మైత్రేయి బ్రాహ్మణం'గా ప్రసిద్ధి చెందింది. 

"భర్త కోసం భర్త ప్రియుడు కాడు, తన ఆత్మ కోసమే భర్త ప్రియుడవుతాడు" అని మొదలుపెట్టి, ప్రపంచంలోని సమస్తమైన ప్రేమలకు, అనుబంధాలకు మూలం ఆత్మ ప్రేమయేనని, ఆ ఆత్మను తెలుసుకోవడం ద్వారానే సర్వమూ తెలుసుకోబడుతుందని ఆయన వివరించాడు. 

ఈ సంవాదం అద్వైత వేదాంతానికి మూలస్తంభాలలో ఒకటిగా నిలిచింది. 

లోపాముద్ర: గృహస్థ ధర్మం మరియు ఆధ్యాత్మికత సమన్వయం. అగస్త్య మహర్షి భార్య అయిన లోపాముద్ర, విదర్భ రాజకుమార్తె అయినప్పటికీ, ఐశ్వర్యాన్ని త్యజించి అగస్త్యునితో ఆశ్రమ జీవితాన్ని గడిపిన విదుషీమణి. ఈమె తన భర్త అగస్త్యునితో కలిసి ఋగ్వేదంలోని ఒక ప్రసిద్ధ సూక్తాన్ని (1. 179) రచించింది. 

ఈ సూక్తంలో, నిరంతర తపస్సులో నిమగ్నమైన భర్తతో, గృహస్థ ధర్మం యొక్క ప్రాముఖ్యతను, దాంపత్య ప్రేమ యొక్క మాధుర్యాన్ని ఆమె గుర్తుచేస్తుంది. ఆధ్యాత్మిక సాధనకు, సంసారిక బాధ్యతలకు మధ్య సమన్వయాన్ని సాధించాల్సిన అవసరాన్ని ఈ సూక్తం నొక్కి చెబుతుంది. 

ఇది వేదకాలంలో స్త్రీలు తమ భావాలను, కోరికలను ఎంత స్వేచ్ఛగా వ్యక్తీకరించేవారో తెలియజేస్తుంది. వాగామ్భృణి: దైవిక స్వరూపిణిఋగ్వేదంలోని పదవ మండలంలో ఉన్న 'దేవీ సూక్తం' (10. 125) వాక్ అనే బ్రహ్మవాదినిచే దర్శించబడింది. ఈ సూక్తంలో, ఆమె తానే పరబ్రహ్మ స్వరూపిణిగా, విశ్వశక్తిగా ప్రకటించుకుంటుంది. 

"నేనే రుద్రుల, వసువుల, ఆదిత్యుల రూపంలో సంచరిస్తున్నాను. నేనే విశ్వదేవతలను ధరిస్తున్నాను. మిత్రావరుణులను, ఇంద్రాగ్నులను, అశ్వినీ దేవతలను నేనే భరిస్తున్నాను" అని ఆమె పలికిన వాక్కులు, అద్వైత భావనకు, శాక్తేయ సిద్ధాంతానికి బీజాలు వేశాయి. ఇది స్త్రీ తత్వాన్ని దైవత్వంతో సమానం చేసిన అత్యున్నత ప్రకటన. 

ఇతర ఋషికలు: 

ఘోష కాక్షీవతి: ఈమె ఋగ్వేదంలోని పదవ మండలంలో రెండు సుదీర్ఘ సూక్తాలను (10. 39, 10. 40) రచించింది. కుష్ఠు వ్యాధి కారణంగా దీర్ఘకాలం అవివాహితగా ఉన్న ఈమె, దేవ వైద్యులైన అశ్వినీ దేవతలను స్తుతిస్తూ ఈ సూక్తాలను రచించి, వారి అనుగ్రహంతో ఆరోగ్యాన్ని, వివాహ యోగాన్ని పొందినట్లు చెప్పబడుతుంది. 

విశ్వవర ఆత్రేయి: ఈమె ఋగ్వేదంలోని ఐదవ మండలంలో ఒక సూక్తాన్ని (5. 28) రచించింది. ఈ సూక్తంలో విశేషమేమిటంటే, ఆమె స్వయంగా యజ్ఞాన్ని నిర్వహిస్తూ, అగ్నిదేవునికి హవిస్సులను అర్పిస్తున్నట్లు వర్ణించబడింది. ఇది ఆ కాలంలో స్త్రీలకు పౌరోహిత్యం చేసే హక్కు కూడా ఉండేదనడానికి నిదర్శనం. 

అపాల ఆత్రేయి: ఈమె కూడా చర్మవ్యాధితో బాధపడుతూ, ఇంద్రుని గూర్చి తపస్సు చేసి, ఆయన అనుగ్రహంతో స్వస్థత పొందింది. ఈమె రచించిన సూక్తం (8. 91) ఋగ్వేదంలో ఉంది. వేదానంతర కాలంలో మహిళల స్థితి - ఒక విశ్లేషణవేదకాలంలో ఇంత ఉన్నత స్థానంలో ఉన్న మహిళల స్థితి, కాలక్రమేణా మలివేద, సూత్ర, స్మృతుల కాలంలో క్షీణించడం ప్రారంభమైంది. 

దీనికి అనేక సామాజిక, రాజకీయ, మతపరమైన కారణాలు ఉన్నాయి. వర్ణ వ్యవస్థ పటిష్టం కావడం, యజ్ఞయాగాదులు క్లిష్టతరమవడం, ధర్మసూత్రాలు (ముఖ్యంగా మనుస్మృతి వంటివి) స్త్రీ స్వాతంత్ర్యాన్ని పరిమితం చేసే నియమాలను ప్రవేశపెట్టడం వంటివి జరిగాయి. బాల్య వివాహాలు ప్రబలడంతో స్త్రీలకు విద్యనభ్యసించే అవకాశం లేకుండా పోయింది. క్రమంగా, స్త్రీలకు ఉపనయన సంస్కారం నిరాకరించబడింది మరియు వివాహమే వారికి ఉపనయనంతో సమానంగా పరిగణించబడింది. 

ముగింపు: వేదకాలపు బ్రహ్మవాదినులు కేవలం విదుషీమణులు మాత్రమే కాదు, వారు భారతీయ విజ్ఞాన, తాత్విక వారసత్వానికి ప్రతీకలు. గార్గి వాదన పటిమ, మైత్రేయి ఆత్మ జిజ్ఞాస, లోపాముద్ర సమన్వయ దృక్పథం, వాగామ్భృణి ఆత్మవిశ్వాసం.. ఇవన్నీ వేదకాలపు స్త్రీల బహుముఖ ప్రజ్ఞకు నిదర్శనాలు. 

వారు పురుషులతో సమానంగా జ్ఞానయజ్ఞంలో పాల్గొని, వేద సాహిత్యానికి తమదైన ముద్ర వేసి, భారతీయ తాత్విక చింతనను సుసంపన్నం చేశారు. కాలక్రమేణా వారి స్వేచ్ఛకు సంకెళ్లు పడినప్పటికీ, వారి వారసత్వం పూర్తిగా కనుమరుగు కాలేదు. వారి జీవితాలు, రచనలు ఆధునిక తరానికి, ముఖ్యంగా స్త్రీలకు, అంతులేని స్ఫూర్తిని అందిస్తూనే ఉన్నాయి. 

ప్రాచీన భారతదేశంలో మహిళల ఉన్నత స్థానాన్ని, వారి మేధో స్వాతంత్ర్యాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి, మరియు లింగ సమానత్వంతో కూడిన సమాజాన్ని నిర్మించడానికి బ్రహ్మవాదినుల గురించి అధ్యయనం చేయడం ఎంతైనా అవసరం. వారు భారతీయ సంస్కృతి అనే ఆకాశంలో శాశ్వతంగా ప్రకాశించే జ్ఞాన తారలు. 

-ఎన్. సాయి ప్రశాంతి

పరిశోధనా స్కాలర్, నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ వేద శాస్త్రాలు, బెంగళూరు

https://www.manatelugukathalu.com/profile/prasanthi/profile